De vraag wat de grootste kastelen van Frankrijk zijn bleek niet zo heel makkelijk te beantwoorden. Wat is een kasteel? En wat is het verschil tussen een paleis en een kasteel? En wat bepaalt hoe groot een kasteel is? Van dat soort vragen.
Onderaan het artikel vertel ik hoe ik op dit lijstje ben gekomen maar kort door de bocht heb ik gekeken naar vloeroppervlakte en maak ik geen verschil tussen een paleis en een kasteel.
Door deze keuzes viel mij op geen enkel middeleeuws kasteel in de top 9 staan en het zijn allemaal paleizen die gebouwd zijn op te imponeren. Daarnaast is het opvallend dat de hele top 9 in het noordelijke gedeelte van Frankrijk liggen.
Versailles is met dik 63 duizend vierkante meter aan vloeroppervlakte goed voor de titel ‘Het grootste kasteel van Frankrijk’. Lodewijk XIV zou ook met niets anders genoegen hebben genomen.
De cijfers doen je duizelen; in de tuin staan meer tweehonderdduizend bomen, vierhonderd beelden en vijftig fonteinen waar meer dan 3600 kub water per uur door wordt gepompt. Dat gebeurd trouwens voor een groot deel met de waterleidingen die tijdens de bouw van het paleis zijn aangelegd. Het paleis zelf heeft zevenhonderd kamer met bijna 2200 ramen, 2100 beelden, 67 trappenhuizen en meer dan vijfduizend meubelen en zesduizend schilderijen. En zo gaat het maar door.
Maar zoals veel is het formaat wel belangrijk maar het gaat er ook om wat je er mee doet. En ook dat is dik in orde want het paleis is van een waanzinnige schoonheid, alles aan het gebouw klopt en is van de hoogste kwaliteit. Versailles zette dan ook dé standaard voor kastelen en paleizen in Europa. Ook ‘ons’ Paleis Het Loo is duidelijk geïnspireerd door dit Franse wereldwonder. Maar geen van deze paleizen kwamen qua uitstraling en omvang in de buurt van het huis van de Zonnekoning. Al schijnt er een aardig optrekje in Sint-Petersburg te staan dat zich met Versailles kan meten.
Fontainebleau is minder bekend, kleiner maar wel ouder dan Versailles. Toch is dit jachtkasteel aan de andere kant van Parijs groot, heel groot. De vergelijking met de nummer één van dit lijst dringt zich dan ook snel op.
Beide zijn begonnen als jachtkasteel maar Versailles werd uiteindelijk verbouwd om het land te regeren terwijl Fontainebleau altijd een plek bleef om te jagen en te feesten. Koning Frans I was er in de zestiende eeuw vaak te vinden terwijl ook Keizer Napoleon I hier graag kwam. Opvallend is dat hij dan in het kasteel in een veldbed sliep dat er nog steeds staat.
Lees verder over het Kasteel van Fontainebleau
Chambord biedt ruim 10.000 vierkante meter schoonheid in de bossen bij Blois op een paar uur rijden van Parijs. Het kasteel van Chambord is door de Renaissance koning Frans I als jachtslot gebouwd op een plek waar een oud slot uit de middeleeuwen stond. Het oude gebouwtje werd gesloopt en midden in het bos verrees een kasteel met een elan dat zijn gelijke niet kende in Europa. Alleen het grondplan doet nog denken aan de oude middeleeuwse kastelen maar de rest is één groot Renaissance feest.
Chambord breekt met alle tradities. Het is gebouwd om imponeren en plezier te maken en niet om een strategisch punt te verdedigen of om een regering te herbergen. De ronde torens en de tientallen schoorstenen zijn voorzien van talloze versieringen en zijn een lust voor het oog. De dubbele trap in het midden van het gebouw is een architectonisch wonder waar Leonardo da Vinci zich bemoeid zou hebben. Het uitzicht vanaf het dak is een aanrader.
Het gebouw staat op een enorme vlakte in het bos met een kanaal dat speciaal voor het paleis werd aangelegd. Hier werden de ideeën die zouden leiden naar Versailles voor het eerst getoond. Op een iets kleinere schaal, maar nog altijd heel groot.
Lees verder over het Kasteel van Chambord.
Net als alle kastelen op deze lijst is het verhaal van Vaux-le-Vicomte bijzonder. Het gebouwd door Fouquet, de onderminister van Financiën tijdens Lodewijk XIV. Het dienen van de Staat had Fouquet schathemeltje rijk gemaakt en daar hoorde een leuk optrekje bij. Hij bleek een beetje te rijk want voordat het kasteel werd opgeleverd werd in opdracht van de Koning een onderzoek naar Fouquet uitgevoerd. Dit ging mis voor de magistraat en hij werd vlak na het openingsfeest van het kasteel gearresteerd voor corruptie en kwam nooit meer vrij.
De timing van de arrestatie heeft het verhaal in de wereld gebracht dat de koning zo jaloers was op het kasteel dat hij de minister liet arresteren. Dat is echter niet waar omdat het onderzoek naar hem al in een eindstadion was. Dat de koning na de arrestatie Vaux-le-Vicomte liet ‘plunderen’ versterkte dit idee natuurlijk wel.
Om de schulden te betalen werd het kasteel snel naar oplevering gestript en de inrichting verkocht. De latere bewoners zouden nooit meer het geld hebben om het complex te onderhouden waardoor het maar een paar maanden in volle glorie te bewonderen is geweest. En dat maakt het verhaal natuurlijk alleen nog maar mooier.
Toch is het kasteel één van de fraaiste voorbeelden van de Franse barok en is het nu bijna volledig gerestaureerd. Het gebouw is perfect symmetrisch en dat geeft het een prachtige balans. Ook het interieur is het één groot feest en tot slot heeft Vaux-le-Vicomte een indrukwekkende tuin.
Het kasteel van Blois ligt midden in de stad en heeft een prachtig uitzicht over de rivier de Loire. Je hoeft helemaal niet zo goed te kijken en gestudeerd te hebben om te ontdekken dat het kasteel eigenlijk drie aparte gebouwen zijn. Dat maakt het niet echt een eenheid maar wel interessant.
Het was Frans I, één van de grote koning van Frankrijk, die hier besloot te gaan wonen. Hij begroet je dan ook bij de ingang van het kasteel. Hij staat, geheel in stijl, op een paard boven de ingang van het kasteel. Hij was het die het kasteel flink uitbreidde met een vleugel die architectuurgeschiedenis heeft geschreven met een imposante inpandige trap en een prachtige zaal waar hij zo nu een dan een feestje gaf.
Lees hier meer over het kasteel van Blois.
Even ten noorden van Parijs ligt het Kasteel van Chantilly en het heeft een vloeroppervlakte van 4.000 vierkante meter. Het is misschien een teleurstelling maar het grootste deel van het huidige kasteel is niet zo heel oud. Het is gebouwd in het eerste deel van de negentiende eeuw en is een reconstructie van het kasteel dat hier stond voor de Franse Revolutie. Dat was nodig ook omdat het kasteel na 1890 compleet is geplunderd en later verkocht als steengroeve.
Hoewel Chantilly niet origineel meer is, is het toch bijzonder interessant. Het kasteel bevat een zeer indrukwekkende kunstcollectie met werken van onder andere Rafeal en Dürer. Daarbij staat het kasteel in een prachtige strakke Franse tuin. Voor mij is dit kasteel typisch zo’n monument waar ik als ik richting Parijs rijd en de afslag zie steeds denk “Daar wil ik nog een keer heen!”. Bij het schrijven van dit artikel is de kans dat dat gebeurd wel groter geworden.
Persoonlijk vind ik dit één mooiste gebouwen in Frankrijk en misschien wel in de hele wereld. Het kasteel over de rivier de Cher is dan ook van de ‘landmarks’ van Frankrijk en dat is dan ook volkomen terecht.
In de loop van de geschiedenis wisselde Chenonceau vaak van eigenaren waaronder opvallend veel invloedrijke vrouwen. Zo komt het ook de bijnaam ‘Dameskasteel’. In de vijftiende en zestiende eeuw vonden veel van deze nieuwe eigenaren het nodig om het gebouw uit te breiden of flink te verbouwen waardoor het eigenlijk een ratjetoe van stijlen is geworden. Als je dat zo hoort verwacht je een bende maar het tegendeel is waar; Chenonceau is een buitengewoon elegant kasteel geworden.
Minstens zo indrukwekkend zijn de tuinen die het plaatje helemaal compleet maken.
Lees verder over het Kasteel van Chenonceau.
Pierrefonds is een enorme burcht in het bos van Compiegne even ten noorden van Parijs. Hoewel hier in de middeleeuwen al een kasteel stond is van dat gebouw bijna niets meer over. Ook toen was het al een flinke jongen want in de zestiende eeuw heeft Richelieu een poging gedaan om het met de grond gelijk te maken. Dat mislukte jammerlijk omdat het was gewoon te groot was.
De vernietiging lukte drie eeuwen later wel. Keizer Napeloen III liet het door architect Viollet-le-Duc restaureren en die ging helemaal los. Hij maakte er een echt sprookjeskasteel van waar Disney zijn vingers bij af zou likken. Pierrefonds is de Franse tegenhanger van Haut-Koenigsbourg waar de Duitse Keizer een middeleeuws feestkasteel liet bouwen.
Vreemd genoeg liggen beide gebouwen nu in Frankrijk. In Nederland hebben ook zo’n droomkasteel; Kasteel de Haar. Ook dat is prachtig maar het heeft niets met de middeleeuwen te maken en alles met negentiende eeuw. En dat kan ook best interessant en leuk zijn!
Wie ooit in de Elzas is geweest kan deze eye-catcher niet zijn ontgaan want Haut-Koenigsbourg staat dominant hoog boven het Rijndal. Het kasteel is bijna niet te missen als je over de snelweg van Straatsburg naar Colmar rijdt.
Maar net als veel in de Elzas heeft dit kasteel eigenlijk niet veel met Frankrijk te maken en is het meer een Duits feestje. Het is in de middeleeuwen gebouwd om de macht van de Keizer te laten gelden, was het de uitvalbasis van roofridders en verviel het tot een ruïne nadat de Elzas door Lodewijk bij Frankrijk werd ingelijfd.
Het huidige gebouw werd rond 1900 door de Duitse Keizer Wilhelm II, die van de Eerste Wereldoorlog, gebouwd en is middeleeuwser dan de middeleeuwen ooit waren. Dat maakt het niet minder leuk om te bezoeken trouwens want het enorme kasteel is heel indrukwekkend.
Lees hier meer over het kasteel van Haut-Koenigsbourg.
Met 160.106 vierkante meter vloeroppervlakte is het Lourve in Parijs eigenlijk het grootste kasteel van de Frankrijk. Voor het gevoel; dat zijn ruim 31 hockeyvelden (voetbalvelden zijn een slechte eenheid omdat het formaat daarvan niet vast staat). Daarvan is ruim 60 duizend vierkante meter open voor publiek en daarmee is het tevens het grootste museum op aarde.
De vraag is natuurlijk of het Louvre zoals nu het nu staat nog wel een kasteel is. Historisch is daar wel iets voor te zeggen. Oorspronkelijk was dit het militaire bolwerk van Parijs en woonde de Franse koning hier.
Na de Franse Revolutie werd het gebouw ingericht als museum en verschillende malen uitgebreid. En die uitbreidingen maken het Louvre in mijn ogen niet meer een kasteel en daarom staat het buiten deze top 9. Het is wel heel mooi en indrukwekkend en je moet er zeker gaan kijken als je in Parijs bent.
Om de lijst te maken zijn er twee vragen die eerst beantwoord moeten worden. Wat is een kasteel en wat bepaalt nu eigenlijk hoe groot een kasteel is? De eerste vraag is direct de moeilijkste want in Frankrijk hebben ze de neiging om een beetje boerderij met een druivenrank al een Chateau te noemen. Daar trappen we natuurlijk niet in. Het helpt dat ik alleen de grootste wil weten maar dan toch loop je tegen problemen aan.
In Nederland spreken we over het Paleis het Loo en niet over het kasteel Het Loo. We hebben het ook over het Paleis Huis den Bosch en niet over het Kasteel Huis den Bosch wat het nog moeilijker maakt vanwege het woord huis in de naam van het paleis. Punt is dat er een verschil is tussen een kasteel en een paleis waarbij de eerste meer de nadruk ligt op de militaire functie en de tweede meer op de zetel van de vorst, magistraat of een overheidsfunctie.
Er moet toch een keuze worden gemaakt en ik heb er voor gekozen om hierbij de gebouwen met een overheidsfunctie buiten beschouwing te laten omdat daar een zittende magistraat huist en geen graaf, prins of koning. Dus alle Palais de Justice neem ik niet mee.
Maar dan ben ik er nog niet want er zijn ook militaire objecten die we toch niet als een kasteel zien. De Maginotlinie met bunkers zoals Hackenberg zal je niet zo snel een kasteel noemen maar voor de vesting van Sedan ligt dat misschien al anders. Evengoed heb ik zowel de bunkers uit de twintigste eeuw als de vestingswerken zoals Sedan of die in Lille niet meegenomen in de lijst. Het is misschien niet helemaal wetenschappelijk verantwoord maar dit zijn meer militaire gebouwen dan kastelen.
Maar dat is niet altijd zo geweest. In de zeventiende eeuw ligt ergens een grens waar voor de vorsten en andere belangrijke mensen paleizen werden gebouwd en voor militairen barakken en vestingen.
Maar ook minder moderne werken zorgen voor problemen. Waar trek je de grens tussen een kasteel en een ommuurde stad? Concreet was de vraag of Carcassonne op de lijst zou moeten komen. Ik heb dat niet gedaan omdat dit een stad is met huizen, straten, pleinen, een kathedraal en zelfs een kasteel. Waarbij die laatste wel voor de lijst in aanmerking zou komen maar die is te klein. In mijn ogen hebben we het hier niet over kasteel maar over een vestingstad. Dat geldt trouwens ook voor dorpen zoals Larressingle en Rodemack die ik ook niet de in lijst heb opgenomen.
Dan is er het probleem om de kastelen te selecteren. Ik heb goed gezocht maar ik ben geen lijst gevonden met de grootste kastelen van Frankrijk. Wel veel lijstjes met mooiste, meest romantisch en nog veel meer criteria maar niet de grootste. Probleem is dan ik wel veel kastelen ken en bezocht, maar lang niet allemaal. Ik heb dus uiteindelijk kunnen kiezen voor de kastelen die ik ken en ik besef dat er hiaten in kunnen zitten. Mocht ik dus een kasteel over het hoofd hebben gezien dan hoor ik dat graag en dan pas ik de lijst aan. Mocht je gelijk hebben natuurlijk.
Houden we nog twee vragen over. Eerst de meest makkelijke; Wanneer ligt een kasteel in Frankrijk of is hij Frans? Rekenen we de overzeese gebieden ook mee? Zijn kastelen gebouwd door Franse kruisridders in het Midden Oosten ook niet Frans? Nou, niet in deze lijst want dat maakt het veel te ingewikkeld. De kastelen staan in het huidige Franse Europese grondgebied.
Nu zijn we er bijna. De vraag is namelijk wat een kasteel groot maakt. Ik heb gekozen voor vloeroppervlakte want die is het makkelijkste meetbaar en tevens een geaccepteerd gegeven voor makelaars.
Rogier Swagerman
Rogier SwagermnBoulogne-sur-Mer: levendige havenstad aan de Opaalkust ***
Plaats een Reactie
Meepraten?Draag gerust bij!