Polignac ****Dorp met een kasteel dat de fantasie kietelt
Le-Puy-en-Valey ligt een beetje uit de loop van de meeste Nederlanders en dat is best jammer want het is een fraaie stad met een aantal bijzondere en prachtige monumenten. Toch zijn het niet deze monumenten die de aandacht trekken als je voor het eerst de stad bezoekt want het is het landschap die de aandacht opeist.
Vulkanen
Het landschap is gevormd door vulkanen die hier twintig miljoen jaar geleden zijn ontstaan en pas zesduizend jaar geleden zijn gedoofd. Dat is op een geologische tijdschaal heel kort geleden. Het moet hier best een spectaculair geologische feest geweest met vuurspuwende bergen; denk aan een soort Lord of the Rings landschap maar dan op nog geen 15 uur rijden vanaf Amsterdam.
In tegenstelling tot het noordwestelijke deel van het Centraal Massief waar een aantal enorme supervulkanen stonden, waren ze hier opmerkelijk kleiner maar met veel meer. In totaal zo’n slordige 150 kleine vulkanen spuwden hier hun lava. Bij een aantal van deze vulden de schacht zich aan het einde van de actieve periode met lava en dat levert nu bijzonder resultaat op.
De rest van de vulkaan is door erosie langzaam maar zeker verdwenen terwijl het lavasteen in de schacht is blijven staan. Dit levert een aantal spectaculaire steile en hoge bergen die her en der in de omgeving en zelfs in de stad van Le Puy-en-Valey staan. Dit heet een neck in het Frans.
Uitzicht op Le-Puy-en-Valey vanaf het kasteel van Polignac
Ook in Polignac staat zo’n berg van basalt. Dit exemplaar is niet aan alle kant extreem stijl en heeft een top die redelijk vlak is en een behoorlijk groot oppervlakte heeft. Een ideale plek om een kasteel te bouwen want het verdedigd makkelijk en je ziet bovendien de vijand goed aankomen.
Toch had het kasteel eerst een hele andere functie. Tijdens de Romeinse tijd, de eerste drie eeuwen van onze jaartelling, was het vrede in Gallië, en was er helemaal geen reden om een kasteel te bouwen. En dus stond hier een grote tempel van Apollo . De berg heeft allerlei grotten en doorgangen en die maakte ook onderdeel uit van het tempelcomplex.
De tempel was door zijn unieke ligging in de hele regio bekend en mogelijk zelfs in het gehele westelijke deel van het Rijk. In één van de kamers bevindt zich een opmerkelijk beeldhouwerk; een uit kalksteen gesneden masker van een man met een grote baard. Hoewel die de naam heeft van Apollo is dit vrijwel zeker dat het niet om een portret gaat van deze god. Hij werd namelijk nooit met een baard afgebeeld en dus moet dit wel een ander zijn. Wie is niet duidelijk.
De grotten in en rondom Polignac zijn al veel langer bewoond. In één grot in de directe omgeving van het dorp zijn resten van menselijke bewoning gevonden van 40.000 jaar geleden. Dat is heel erg lang geleden en het maakt het één van de eerste plekken in Europa waar mensen zich vestigde, al moet je daar niet te veel van voorstellen want onze voorvaderen hadden toen nog geen vast verblijfplaats.
Terecht naar het kasteel want dat is toch dé aandachtstrekker van het hele dorp. Na de Romeinen kwam het in verval en weten we niet wat er toen hier is precies is gebeurd. In de tiende eeuw duikt het kasteel weer op in de schriften als de voornaamste verdediging van de Le Puy dat even verder in de vallei ligt. Het kasteel bestond toen waarschijnlijk uit houten gebouwen en stellingen.
De ingang naar het kasteel
Toch was het lang niet altijd pais en vree in de vallei, in tegendeel. De bisschop van Le Puy runde in de elfde eeuw een goed lopend heiligdom dat veel mensen trok. De kerkbestuurder klaagde steen en been over de heren van Polignac.
In plaats van de bisschop te beschermen waren de kasteelheren naar een lucratievere businessplan overgegaan; het heffen van tol voor de steeds grotere stroom pelgrims. Daarbij bedienden ze zich zo nu en dan van een zeer agressieve incasso methode waarbij pelgrims werden gegijzeld en losgeld werd gevraagd aan de bisschop. Uiteindelijk moest de koning er aan te pas komen om de ruzie te zussen waarbij de kasteelheer door het stof moest.
Dertiende- en viertiende eeuw
De meeste van de huidige gebouwen, of wat daar van over is, werden gebouwd in de dertiende en veertiende eeuw toen de honderd jarige oorlog Frankrijk teisterde. Le-Puy-en-Valey was in dit conflict van strategisch belang waardoor er hier stevig is gevochten. Ook tijdens de godsdienstoorlogen een eeuw later, wordt dit deel van Frankrijk niet gespaard en speelt het kasteel van Polignac een belangrijke rol.
Net als ieder ander kasteel verloor ook Polignac in de zeventiende eeuw, door het gebruik van steeds betere kanonnen, zijn militaire betekenis en werd het een eeuw later verlaten. Tijdens de Franse revolutie had het nog een bescheiden rol in de geschiedenis toen de gouvernante van de kinderen koning zich hier schuil hielden.
Steengroeve
In de negentiende eeuw diende het complex als steenhoeve waarbij de grootste schade werd aangericht. Het is altijd een beetje jammer als je door een ruïne loopt als je weet dat de staat waarin het verkeerd vooral te danken is aan de plaatselijke aannemers maar het is niet anders.
Aan het einde van de negentiende eeuw werd dit een plek waar Romantici wegkwijnden en hun fantasie hun vrije loop lieten. Roofridders, jonkvrouwen en mannen op witte paarden werden in gedachte geprojecteerd in het kasteel. Het bood de geest een veilige haven in een wereld van opkomende fabrieken en stoomtreinen waarbij werd verlangd naar een fictieve middeleeuwen waar de mensen nog eerlijk en puur waren.
Onder de toren is een soort van grot.
En laten we eerlijk zijn, deze gevoelens zijn ons als eenentwintigste-eeuwers helemaal niet vreemd. De geschiedenis is leuk maar alles wat je tot nu toe in de artikel hebt gelezen is waarschijnlijk niet de echte reden om een bezoek naar jezelf toe te rechtvaardigen.
Natuurlijk zoeken wij plekken zoals deze op om het verleden te ontdekken en aan onze kinderen te laten zien hoe het vroeger was. Maar al we er eenmaal zijn is het veel leuker om de plek te aanschouwen, te bekijken, te voelen en je fantasie de vrije loop te laten. De ridders, bisschoppen en edelvrouwen te projecteren op kale muren.
En het kasteel van Polignac is hier uitstekend geschikt voor. Er staat precies nog genoeg om de geest te kietelen, de entree loopt door grotten en het uitzicht over het dal is fenomenaal.
Gaan dus!
Video van Polignac
Beelden van Polignac
E-Magazine
In bezit een ereader of tablet? Download dan één van de E-Magazine. Deze lees lekker je op je vakantieadres en ontdek je mooiste dorpen en leukste plekken.
Kaart van Polignac en omgeving
Les plus beaux villages de France weergeven op een grotere kaart
In de buurt van Polignac
Rogier SwagermanKaas uit de Auvergne
De Auvergne ligt in het grote lege midden van Frankrijk. Leeg is er het natuurlijk niet het is wel waar dat hier betrekkelijk weinig mensen wonen. Dit alles heeft te maken met het landschap dat door de oude bergen van het Massief Centraal. Waar wij nu prachtige natuurschoon zien was dit eeuwenlang een moeilijk te bereiken gebied waar de inwoners zo hun eigen wetten hadden.
Charroux: historisch dorp aan de voet van het Centraal Massief
Dat gold wellicht ook voor de Maison des Horloges maar dit museum heeft helaas zijn deuren permanent gesloten. Zeker interessant is de kerk die gewijd is aan Johannes de Doper met zijn karakteristieke afgeknotte torenspits.
Tot slot wordt in Charroux ook mosterd gemaakt. In Frankrijk wordt de mosterd hoofdzakelijk gemaakt in Dijon maar er zijn dus ook nog andere plekken waar ze dit goedje fabriceren. Je kan hier ongetwijfeld iemand aan het werk zien die op ambachtelijke wijze mosterd maakt. Het zou best kunnen dat alle mosterd hier op deze wijze wordt gemaakt, maar het gaat natuurlijk om de mosterd zelf. En die is lekker!
Saint-Saturnin: een dorp, een kasteel en een kerk
Als koningin zette ze haar stempel op de Franse geschiedenis. Natuurlijk kennen we Catherina als regentes voor haar zoon waardoor ze grote invloed had op de politiek. Maar haar invloed op cultureel gebied is waarschijnlijk nog veel groter. Door haar komst werd de cultuur van de Italische Renaissance in de Franse cultuur geïntroduceerd om nooit meer weg te gaan.
Van deze invloed is aan de gebouwen in Saint-Saturnin niet te zien want die zijn allemaal Romaans of gotisch. De Onze Lieve Vrouwe kerk is de kleinste van de vijf belangrijkste Romaanse kerken in de Auvergne. Buiten is hij redelijk somber uitgevoerd en heeft een kenmerkend rond koor en een achthoekige toren. Binnen is de vormgeving massief maar toch elegant. De tal van kunstschatten bewijst dat deze kerk belangrijk is.
Natuurlijk heeft Saint-Saturnin ook een kasteel. Het is in de dertiende eeuw gebouwd en elke eeuw daarna wel verbouwd. De prachtige Franse tuin maakt het complex helemaal af. Waar vroeger een kasteel alleen voor de adel was, kan nu iedereen er in slapen want het is momenteel een hotel.
Helaas voor het dorp staat het niet meer op de lijst van ‘Le plus beaux villages de France’ maar dat wil nog niet zeggen dat het geen mooi dorp is.
Saint-Floret: dorp in de Puy de Dôme
Boven in het dorp staat een Romaans kerkje waar je een schilderij en een beeld van de heilige maagd met haar kind uit de veertiende eeuw kan bewonderen. Achter het kerkje is een kerkhof. Een slecht gekozen locatie want het begraven van de overleden dorpelingen ging moeilijk in de rotsen. Uiteindelijk zijn de graven uit het steen gehakt en deze sarcofagen zijn nog.
Kasteel
Zonder kasteel heb je geen echt Frans dorp en ook in Saint-Floret staat er één. Hij is niet helemaal zoals hij werd opgeleverd maar een kasteel in een goede staat van ontbinding kunnen we wel waarderen, anders gaan we wel naar de Elfteling, of Brugge.
Naast een toren staat nog gebouw en daar is iets bijzonders te zien. Op de wanden zijn fresco’s te zien uit de middeleeuwen. Nu zijn die al bijzonder maar meestal hebben die religieuze voorstelling, denk aan een lokale heilige of een scene van uit het leven van Jezus. Hier dus niet want deze fresco’s beelden het verhaal van Tristan en Isolde uit, hét romantische verhaal in de middeleeuwen.
Saint-Floret is sinds 2015 geen Plus Beaux Village meer en ik weet niet hoe dat zo is gekomen. Het blijft natuurlijk wel een mooi dorp en als je in de buurt bent een bezoek waard.
Montpeyroux: dorp op de oever van de Allier
Usson: dorp van basalt in de Auvergne
Van al dit tumult merk je vandaag de dag niets meer in het dorp. Naast de ruïne is er een romaans kerk en loopt er een voetpad naar een wit beeld van de heilige maagd bovenop de vulkanische berg. Het pad leidt langs een enorm brok basalt dat iets weg heeft van orgelpijpen. Helemaal boven kan je genieten van het prachtige uitzicht en van een niet al te mooi beeld van Maria.
Arlempdes: dorp op vulkanische rots boven de Loire ***
Het kasteel van Arlempdes staat op een vulkanische rots boven het dorp.
Ook de kerk was niet open. De buitenkant heeft een robuuste uitstraling met een platte gevel die je wel meer ziet in dit deel van de Auvergne. Bovenaan hangen drie klokken in de open lucht, er is plek voor een vierde klok maar die hangt er niet meer. De voorgevel bestaat uit drie lagen waarbij het opvalt dat de bovenste laag met de klokken slechts een twee derde van de gevel omvat. In het onderste deel bevindt zich de deur met een sober Romaans portaal. Ik hou daar wel van en vind het best mooi.
Het pleintje voor de kerk ziet er goed uit en wordt aan één kant afgesloten door het poortgebouw die toegang biedt tot het dorp. Hoe klein ook, Arlempdes heeft wel een museum, een eco museum volgens de richting aanwijzing. Helaas was die ook dicht. Kennelijk op ook vakantie of een zeer lange lunchpauze.
Het kerkje is robuust gebouwd en asymmetrisch, het lijkt alsof het rechterdeel er later is bijgebouwd.
Het uitgestorven dorp is in de laatste weken van juli echter druk want dan wordt in het kasteel een cultureel festival georganiseerd. Dit moet een leuke bedoeling zijn want op deze geweldige plek wordt onder de sterren theater en muziek gemaakt. Het lijkt mij helemaal goed. Als je in de buurt bent is dat dus zeker de moeite waard om even te gaan kijken.
Buiten het festival lijkt zich het leven hier langzaam voor te kabbelen. Na een half uurtje rond te hebben gelopen waren wij wel klaar en keerden weer terug naar de auto. Een paar honderd meter stroomopwaarts kwamen we er achter waarom het dorp zo uitgestorven was want we troffen flink wat mensen aan de oever van de rivier die daar verkoeling in het water vonden.
Dat leek ons ook een uitstekend idee en met een prachtig uitzicht op het dorp hebben wij ons een middag vermaakt langs het snelstromende water. Lekker met de voetjes erin en visjes kijken. Gelukkig hadden we nog wat in de picknicktas, neem die altijd mee als je een ritje gaat maken, en trokken we een flesje open, het stockbrood en de camembert maakten het feest compleet.
Lavaudieu: Romaanse bouwkunst in de Auvergne ****
Eenmaal uit het water liepen we richting de oude brug. Deze route loopt langs een lommerrijk pad waar we eerst een Frans gezin met een ezel tegenkwamen. In Frankrijk lijkt het helemaal in om met het gezin lopend langs campings te trekken waarbij de ezel de bagage draagt. Gezien de sfeer die op de gezichten van dit gezin te lezen was vraag ik mij af of het wel zo leuk is.
Leuker was de schilderles die even verder in de schaduw van de bomen werd gegeven. De meeste schildersezels, weer een ezel, waren even niet bezet want de kunstenaars in spe gingen net uitgebreid lunchen met een rokende barbecue, frisse salades en de nodige wijn. Een enkeling was nog ijverig bezig de verf op het doek te smeren. Dat er zag in ieder geval leuk en gezellig uit!
De kenmerkende achthoekige toren heeft een stompe spits. Zo is hij niet gebouwd want oorspronkelijk had de toren nog een hoge hoge spits maar die is in de loop van de eeuwen verdwenen.
De plaats van de schilderles was natuurlijk niet zomaar gekozen, je hebt hier namelijk een prachtig uitzicht op het dorp. Deze is zo mogelijk nog mooier vanaf de brug waar het dorpje uitnodigt om de nauwe straatje en steegjes te verkennen. Die verleiding konden wij dan ook niet weerstaan. De kronkelende straatjes zijn prachtig en leiden je naar het plein waar het klooster en de daarbij behorend kerk ligt. Dit pleintje vormt het centrum van het dorp en je vind er een terras waar je best aardig kan eten. De ingang van de kerk ligt een beetje verstopt in een hoek achter een boom maar door de hoge toren kan je hem niet missen.
Vanaf de oude brug over de Sénouire heb je een prachtig uitzicht op het dorp.
De kerk is een typisch geval van Romaanse kunst uit de Auvergne. Dat betekent een vrij lompe vormgeving met weinig ramen en vrij weinig versiering. De abdij is gesticht in de elfde eeuw en dat was een tijd waar het centrale gezag van de koning in Frankrijk bijna geheel was verdwenen. De lokale heren deelden de lakens terwijl de bisschoppen zich met van alles bezig hielden behalve het zielenheil van het volk.
De lokale machthebbers misten echter de sacrale uitstraling die de koning wel had. Dit religieus gat werd gedurende de tiende en elfde eeuw ingevuld door abdijen die door het volk werden gesteund.
Deze kloosters werden gesticht door een vrome geletterde man met steun van de lokale machthebber. De afbrokkeling van de macht van zowel de koning en de bisschoppen en de bloei van de kloosters had als resultaat dat voor het gewone volk aan het einde van twaalfde eeuw de monniken in het dagelijks leven voor het zielenheil verzorgden. Maar zoals altijd gaat heeft succes een keerzijde. De kloosters werden na verloop van tijd steeds rijker en machtiger zodat zij op hun beurt het contact met de gelovigen verloren. Dit gaf weer ruimte voor nieuwe kloosterordes zoals de Franciscanen en zou uiteindelijk naar de reformatie leiden.
De opkomst van deze kloosters in elfde eeuw ging gepaard met een nieuwe bouwstijl die wij later Romaans zijn gaan noemen, die de Karolingische bouwstijl opvolgde. Deze stijl werd omarmt door de kloosters die ook bijna allemaal in deze stijl zijn opgetrokken. Als je een klooster in een dorp in Frankrijk in een dorp tegenkomt, dan kan je er vanuit gaan dat hij in de elfde eeuw is gesticht. Zo ook de abdijkerk in Lavaudieu.
Het interieur van de abdijkerk heeft eenvoudige vormen die zijn versierd met fresco’s.
Naast de kerk is er natuurlijk ook nog het klooster zelf en die heeft nog een aardige attractie in petto. Het herbergt namelijk een prachtig kloosterhof en wel de enige die nog is uit deze tijd in de Auvergne. Wij hadden echter de pech dat de dag van ons bezoek hij was gesloten. Jammer maar het kerkje was ook de moeite waard en die was wel open. De vorm van de kerk is redelijk simpel, heeft geen zijbeuken en een tongewelf met prachtig fresco’s. De eerlijke en simpele vromen van het interieur geven de kerk een mooie en prettige sfeer.
Tot slot kwamen we bij onze terugtocht naar de auto nog een prachtige openbare tuin tegen. Deze ligt achter de kerk en je hebt er een prachtig uitzicht op de kerk en de rivier. Wij hadden al geluncht maar dit is de perfecte plek voor een kleine picknick.
Tournemire: stoer kasteel aan een prachtig dal **
Het kasteel in Tournemire doet denken aan enorm schaakstuk.
Opvallend is dat het kasteel, ondanks de roerige tijden, nog geheel in de staat is zoals het in de veertiende eeuw is gebouwd. Om het comfort wat te verhogen is er in de achttiende eeuw een vleugel bijgebouwd volgens de toenmalige smaak, Lodewijk XV-stijl dus.
Château d’Anjony is na twee uur ’s middags te bezichtigen. Helaas waren wij er ’s ochtends dus wij zijn niet binnen geweest. Dat is wel jammer, want het ziet er van buiten zeer spannend uit en ik ben echt benieuwd hoe de kamers er binnen uitzien. Naast de kamers zijn er in het kasteel prachtige Vlaamse wandkleden te zien. Aangezien we vaak in de buurt zijn, zal een bezoek er nog wel van komen.
Hoewel het kasteel een echte eye-catcher is, heeft Tournemire meer te bieden. Als je aankomt doe je er goed aan om de auto te parkeren op de parkeerplaats voor het dorp. Je maakt dan een mooie wandeling door het dorp naar het kasteel waarbij je kan genieten van de mooie huizen en het prachtige uitzicht op het dal.
Het kerkje in Tournemire is uiterst charmant.
Het dorp Tournemire
Zoals in elk bergdorp in de Auvergne staat er op het centrale plein een fontein. Daar vlakbij vind je de robuust gebouwde kerk die in de twaalfde eeuw is gebouwd. Net als de rest van de huizen in het dorp is deze gebouwd van rood vulkaansteen. De inwoners doen echt hun best om hun mooie dorp er goed uit te laten zien. Bij ons bezoek in het begin van mei stond het vol met bloemen, dat maakt een bezoek toch altijd net iets leuker.
Naast de kerk vind je in het dorp nog een heus museum: Les automates de Gilles Million. Het gaat om een uitstalling van gereedschappen van oude ambachtslieden, altijd leuk bij een regenachtige middag. Helaas was het gesloten in mei en dat gold ook voor de herberg tegenover het museum.
Vulkanen van de Cantal
In het gehele dorp heb je schitterend uitzicht over het brede dal. De bergen zijn gevormd door een enorme vulkaan van 3.000 meter hoog. In het museum over vulkanen in Aurillac leerden we dat er ooit een berg stond van 27 kilometer hoog, maar dat is wel heel hoog en ook heel lang geleden. Het ding was in ieder geval explosief en is ook redelijk recent, ongeveer 100.000 jaar geleden, nog ontploft. Hoewel de vulkaan is gedoofd rommelt het nog geregeld onder de grond in de Cantal.
Doorkijkje naar het gletsjerdal.
De vallei waarin Tournemire ligt is echter niet gemaakt door vulkanen, maar door een gletsjer. Door de hoogte krijgt de Cantal in een ijstijd zijn eigen ijskap met bijbehorende gletsjers en één daarvan heeft het dal in de vulkanische rotsen bij Tournemire uitgesleten. Resultaat is een mooi afgerond dal in een U-vorm.
Wandelen
Wandelen kan je natuurlijk heerlijk in het dorp, maar als je wat langer wilt wandelen kan je Tournemire prima als startplek gebruiken voor een tocht door de ruige natuur van de Cantal.
In de omgeving
De afstanden in de Cantal zijn enorm. Wij komen er veel en zijn iedere keer toch weer verbaasd hoeveel kilometers we na een week hebben gereden. Even boodschappen in het volgende dorp? Je bent zo zeventien kilometer verder. Toch liggen er een aantal interessante plaatsen in de buurt van Tournemire. Salers, een ander ‘Plus Beaux Village’ ligt redelijk dichtbij. Aurillac, de hoofdstad van de Cantal, ligt ook niet ver weg. En als je toch aan het rijden bent, dan mag je de Puy Mary niet missen. Zeker niet als je de Pas de Peyrol pakt, een indrukwekkende route naar de toppen van de Cantal.