De toegang tot Utah Beach met links het federale monument en op de achtergrond het museum.
De Amerikanen bestormden op 6 juni 1944 twee stranden; Utah- en Omaha Beach. Hoewel de locaties niet zo heel ver van elkaar liggen, was het verschil tussen deze twee stranden tijdens D-Day groot. Cijfers zeggen in dit geval veel; op Utah sneuvelden tweehonderd soldaten, terwijl op Omaha ruim drieduizend Amerikanen de dood vonden, waarvan tweeduizend in de eerste twee uur.
Verschillen tussen Omaha en Utah
Deze enorme verschillen hebben twee oorzaken. Ten eerste waren de Duitse verdedigers op Omaha Beach talrijker, gemotiveerder en beter getraind. De Duitsers hadden gewoon niet gerekend op een landing op Utah Beach, terwijl op Omaha wel rekening werd gehouden met een amfibische aanval. Daarbij wisten de Duitsers natuurlijk niet dat ze Omaha Beach aan het verdedigen waren, want dat was de code naam die door de Amerikanen aan het strand was gegeven bij de invasie.
De tweede reden die het verschil verklaart tussen deze stranden is vandaag nog makkelijk te zien, dat is namelijk het strand zelf en de duinen daar achter. Utah Beach is een groot strand dat wordt afgesloten door een vrij dunne strook lage duinen. Omaha Beach heeft veel hogere duinen inclusief dertig meter hoge kliffen waar de Duitsers vanaf bunkers de aanstormende soldaten konden goed bestoken.
Deze verschillen spelen ook nu nog altijd een grote rol. Door het drama dat zich afspeelde op Omaha heeft het altijd meer aandacht getrokken. De militaire erebegraafplaats bevindt zich ook hier waardoor het meer toeristen trekt en ook herdenkingen met presidenten, koningen en andere staatshoofden worden vrijwel altijd hier gehouden.
Utah Beach
Een Amerikaanse Sherman tank voor het museum bij Utah Beach
Wij hebben beide stranden bezocht. Omdat we vlakbij Utah een gîte hadden bezochten wij op een namiddag dit strand, we hadden nog even zin iets te doen voor het avondeten. Hierdoor was het museum bij het strand al gesloten. Helaas, want volgens de bekende groene gids is het Musée du Débarquement twee sterren waard en het beste museum over D-Day. Dat hebben wij dus niet bezocht want in de week dat we op het schiereiland Cotentin verbleven zijn we niet meer op Utah geweest. Dat gebeurd wel vaker; als je heel dicht bij een toeristische attractie ‘woont’, ga je er niet heen.
In het museum wordt het verhaal verteld van D-Day aan de hand van allerlei voorwerpen en voertuigen. In het mooie moderne gebouw staan onder andere een B-26 bommenwerper en een DUWK, dat is een soort grote jeep die ook kan varen. Deze laatste heeft bij de bevoorrading van de troepen na de landing nog lang een rol gespeeld.
Buiten het museum staat een tank, een stuk geschut en kunstwerk in vorm van een boom. In de directe omgeving op de rand van de duinrand staan een aantal monumenten; Eén voor de Amerikaanse Marine, één voor de vierde infanteriedivisie die hier is geland en één voor de 90ste infanteriedivisie. Die laatste is gemaakt van graniet uit Flossenbürg waar deze eenheid in 1945 het concentratiekamp bevrijdde.
Maar veruit de grootste is een enorme zuil van natuursteen; dit is het federale monument dat door de Amerikaanse regering is neergezet. De zuil staat op grond dat door Frankrijk in leen is gegeven aan de Verenigde Staten en is dus juridisch een stukje Amerika. Dat geldt trouwens ook voor de grote erebegraafplaats bij Ohama Beach. Voor onze kinderen was dit extra leuk want ze kunnen nu tegen hun vriendjes zeggen dat ze in Amerika zijn geweest.
Het monument voor de Amerikaanse marine op Utah Beach
De duinen zijn hier uiterst smal en je staat dus zo op het strand. Toen wij er waren was het eb en dan is het strand behoorlijk breed. Het doet een beetje denken aan de stranden in Nederland als je tenminste niet naar het oosten kijkt want daar zie je kliffen en die heb je niet in Nederland. Wij waren er in mei en het was zonnig met een stevige wind maar ik denk dat je ’s zomers je prima kan vermaken op dit strand. Dan moet je wel oppassen voor de oesterbanken want die worden hier langs de kust gekweekt.
Omaha Beach
Omaha Beach ligt ten oosten van Utah vlakbij de mooie stad Bayeux en is in alle opzichte groter. Je merkt dit al als je over de wegen rijdt achter het strand. Hier is het drukker, er zijn meer musea, meer activiteiten zoals jeeptochten en bunker safari’s, het landschap is mooier en er zijn hier vooral meer toeristen.
Uitzicht op Omaha Beach vanaf de militaire ere-begraafplaats.
Het verhaal van 6 juni 1944 is ook veel dramatischer dan dat van Utah Beach. Dit strand was door de hoge duinen en dertig meter hoger kliffen veel beter te verdedigen tegen een amfibische aanval en dat hebben de Duitsers ook gedaan. De Amerikaanse soldaten werden in de eerste uren van de aanval massaal neergemaaid waardoor de commandanten even dachten dat de aanval op het vijf kilometer lange strand niet zou lukken. Uiteindelijk werd het veroverd tegen een hoge prijs; er sneuvelden ruim drieduizend Amerikanen, voornamelijk in de eerste twee uur.
Ondanks deze verliezen werd de hele invasie door de legerleiding als een succes gezien. Er werd van te voren rekening gehouden met veel meer slachtoffers. De eerste dag verliep dus over het algemeen soepeltjes maar het zou nog negen weken duren voordat de Geallieerden zouden uitbreken uit Normandië. Tijdens deze Slag om Normandië maakte het Duitse leger briljant gebruik van het landschap dat dankzij de diep liggende wegen en hoge heggen goed te verdedigen was. In deze strijd verloren 100.000 het leven en dat zijn cijfers die doen denken aan de strijd in Oost-Europa.
Al deze mannen liggen voor een groot deel in de Normandische grond. In juni 1944 werd in de Amerikaanse sector een begraafplaats ingericht bij Saint Laurent. Vlak na de oorlog werden de gesneuvelden herbegraven op het een terrein dat nu bekend is als het ‘Normandy American Cemetery and Memorial‘. De begraafplaats omvat veertig hectare en heeft een prachtig uitzicht over Omaha Beach. Voor wie ‘Saving Private Rayn’ heeft gezien, dit is de plek waar de eerste en laatste scene is opgenomen.
De graven hebben marmeren kruizen en Davidsterren.
In totaal liggen hier bijna tienduizend Amerikanen die zijn gesneuveld bij de bevrijding van West-Europa. Vreemd genoeg ligt er ook één Amerikaan die in tijdens de Eerste Wereldoorlog is gesneuveld. Hier kwam ik pas achter bij het schrijven van dit artikel en ik heb ook nog niet kunnen achterhalen waarom deze soldaat hier is begraven. Vreemd is het wel want naar mij weten is hier niet gevochten in ’14-’18.
Het hele terrein wordt onderhouden door de Amerikaanse regering en op een één of andere manier merk je dat zodra je binnenkomt. De gazon ligt er perfect bij, de bomen vers gesnoeid en de parkeerplaats is enorm. Bij de ingang is een in 2007 een nieuw informatie centrum geopend waarin aan het verhaal van D-Day en Omaha Beach wordt verteld. Direct bij binnenkomst wordt het helemaal duidelijk dat je op Amerikaans grondgebied bent, want iedereen wordt compleet onderzocht inclusief scanner voor de handbagage. Zulke veiligheidsmaatregelen zijn we alleen tegengekomen in Winsor Castle, maar daar woont de koningin van Engeland die moet worden beschermd.
De begraafplaats zelf ligt wat verder van het parkeerterrein en die bereik je door een breed voetpad te volgen. Als je niet weet wat er hier in 1944 heeft afgespeeld is het werkelijk een prachtige wandeling met aan je linkerkant uitzicht over de zee. Hier loopt een ander smaller pad naar beneden naar het strand. Wij hebben dit pad niet gevolgd maar het zag er zeker aanlokkelijk uit. Halverwege is bovendien een oriëntatiepunt met informatie over de landing.
Het centrale monument op het Militaire ereveld met vijver doet een beetje denken aan de Mall in Washington DC.
Het veld met de graven is indrukwekkend. De enorme hoeveelheid marmeren witte kruizen zijn op zo’n manier neergezet dat ze altijd een lijn vormen. Naast kruizen staan er ook graven met Davidsterren voor de Joodse gesneuvelden. Toen wij er waren was het redelijk druk en ik heb het idee dat er altijd wel mensen zijn. Groepjes Amerikanen zoeken naar een graf van hun voorouder of begeleiden hun geëmotioneerde opa en maken selfies bij de monumenten. Hoewel plechtig kan ik de stemming op de begraafplaats niet echt droevig noemen. Uiteindelijk zijn we toch maar bevrijdt van een duivels regime en daar mogen toch nog altijd een beetje blij mee zijn.
Naast de graven staan er een paar gebouwen. De grootste is gebouwd rondom een beeld van een soort overwinningsgod. Nikè dacht ik eerst, maar later kwam ik er achter dat het beeld de Amerikaanse jeugd dat zich uit de golven herrijst. Daar was ik toch niet opgekomen. Het beeld is wel aardig, maar niet uniek.
Interessanter zijn de muren van het monumenten met twee mooie landkaarten. De ene laat de aanval op Normandië zien, de andere de bevrijding van West-Europa compleet met pijltjes, vliegtuigjes en bootjes. Ik hou daar wel van en kan er zo een half uur naar kijken. Hier krijg ik echter de kans niet toe want mijn gezinsleden hadden daar het geduld niet voor. Daarbij werd het gerestaureerd toen wij er waren, maar het was niettemin goed te zien.
Voor het centrale monument staan twee hoge vlaggenmasten met jawel, een Amerikaanse vlag. Wij hadden in een boekje gelezen dat deze om 16.30 worden gestreken waarbij de ‘Last Post’ wordt gespeeld. Dat bleek niet het geval, dat gebeurd namelijk om 17.30. Niet echt iets om je appelcider warm voor te
De enorme stenen overzichtskaart van de aanval op West-Europa.
laten worden, maar als je rond die tijd op het terrein bent is het wel leuk om even te kijken.
Pointe du Hoc
Een andere plek die wij hebben bezocht ligt iets verder naar het westen en heet Point du Hoc. Eigenlijk ligt deze plek niet op Omaha, maar het is heel dichtbij. Dit is de plek waar zich tijdens de aanval een ongelooflijke verhaal afspeelde dat ook een grote rol speelde in de film ‘The Longest Day’.
Om de kust te verdedigen hadden de Duitsers hier zes grote stukken geschut opgesteld. Opvallend detail is dat deze kanonnen van Franse makelij waren. Ik weet het niet zeker maar ze zullen wel buit gemaakt zijn tijdens het voorjaar van 1940 toen het Franse leger in de pan werd gehakt door de Wehrmacht. Hoe dan ook de stukken hadden een groot bereik en vormde een directe bedreiging voor de troepen op Utah en Omaha Beach.
De Geallieerden hadden dit natuurlijk wel door en hebben in de weken voor 6 juni 1944 de boel met vliegtuigen aangevallen. De bommen die hier zijn gevallen waren geen kattepis want nu nog zijn de bomkraters goed te zien.
Het was echter niet helemaal duidelijk of dit grondig was gebeurd en daarom werd Pointe du Hoc op D-Day aangevallen door de Rangers, een speciale eenheid van het Amerikaanse leger die nog altijd bestaat. Dat dit een hachelijke onderneming zou worden was te voren wel duidelijk, de kanonnen waren opgesteld in een goed verdedigd bunkercomplex boven een dertig meter hoge klif die door aanvallers moesten worden beklommen.
Om zeven uur landden de Rangers op het strand en begonnen ze met hun klim. Hiervoor hadden ze smalle ladders en speciaal voor deze missie ontwikkelde haken die vanaf landingsvaartuigen door mortieren werden afgeschoten. Het idee was dat de haken zich zouden vastklemmen bovenaan de klif waarna de soldaten met de touwen die aan de haken waren verbonden omhoog konden klimmen.
Beklimmen van de klif
Schapen houden het gras in de bomkraters kort.
Deze hele operatie was uitvoerig geoefend in Engeland waardoor de mortieren precies waren afgesteld op de hoogte van kliffen. Deze oefeningen waren gedaan met droge touwen en helaas waren die op de dag van de aanval door de ruige zee nat geworden en dus veel zwaarder. Hierdoor kwamen de haken niet hoog genoeg.
Dit nadeel voor de Amerikanen werd gecompenseerd door de beschietingen door schepen vlak door de aanval. Deze was niet zo precies en kreeg de kliffen de volle laag waardoor deze half instortten. Door dit geologische vandalisme lag er een laag puin onder de klif en dit maakte het eerste deel van de klimtocht een stuk makkelijker. De eerste Amerikanen meldden zich binnen vijf minuten na de landing al boven. Als je daar boven staat is dat een ongelooflijke prestatie, te meer omdat de Duitse soldaten tijdens de beklimming boven hun hoofden handgranaten stonden te gooien en hun geweren leegschoten.
Toch was dit nog maar het begin van de ellende voor de Amerikanen. De verdedigers verzetten zich heftig en het duurde uren voordat ze de bunkers hadden veroverd. Dit was het moment dat ze er achter kwamen dat de kanonnen er niet meer stonden want de Duitsers hadden deze een paar honderd meter landinwaarts verplaatst na de luchtbombardementen.
Omdat ze er toch waren en niets meer te doen hadden werd het geschut door een handvol soldaten onschadelijk gemaakt zonder dat de Duitsers dit door hadden. De Duisters waren behoorlijk boos dat de Amerikanen hun spullen kapot hadden gemaakt en zetten een heftige tegenaanval in. Na twee dagen hard vechten werden de Rangers uiteindelijk ontzet door troepen die op Omaha Beach waren geland.
Na de gevechten was er geen aandacht voor het terrein, er waren even andere dingen die prioriteit hadden, zodat het er na de oorlog nog net zo lag als vlak na de slag. Om het verhaal van de aanval levend te houden werd er besloten het zo te houden en er een monument van te maken. En zo is het eigenlijk nu nog.
Na zeventig jaar is er wel wat gras gegroeid, dat bij ons bezoek door schapen in toom werd gehouden, maar de schade van de bommen en granaten zijn nog zeer aanwezig in het landschap. Dit tot groot plezier van onze kinderen want je kan namelijk heel leuk hard door de kraters rennen.
Ook de gevolgen van de beschietingen vanaf de schepen zijn nog goed te zien. Onderaan de kliffen ligt nog veel puin. Dat trouwens moeilijk te zien want je mag niet dicht bij de rand komen, die volgens de waarschuwingsborden instabiel is.
Naast de bomkraters zijn er op Pointe du Hoc nog een groot deel van de bunkers te zien waar informatieborden zijn geplaatst die het verhaal van de plek vertellen. Op de uiterste punt van de klif staat nog een bunker waarop een monument is gebouwd en waar je een geweldig uitzicht hebt over de kust. Naast een boeiende geschiedenis heeft dit deel van Normandië namelijk ook prachtige landschappen.
